Van raadszitkuil naar kalkhennep!
In maart 2020 werd het gemeentehuis van Voorst te Twello ontruimd voor een grootscheepse verbouwing. Het gebouw wordt duurzaam en energieneutraal én de buitenruimte transformeert tot een schakel tussen het dorp en het landgoederenlandschap van Twello.
Notitie ruimtelijke kwaliteit
In het najaar van 2018 werd het Gelders Genootschap door de gemeente gevraagd om mee te denken over de ruimtelijke kwaliteit van de vernieuwing van het gemeentehuis. Er was wel een visie voor de transformatie, maar men wilde de uitgangspunten en randvoorwaarden voor ruimtelijke kwaliteit vastleggen in een aparte notitie. Gelders Genootschap heeft die notitie opgesteld. Deze notitie bood een handvat voor de architect en de landschapsarchitect en voor de beoordeling door de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit.
Naoorlogse bouwkunst in een nieuwe jas
Het huidige gemeentehuis is in 1982 gereed gekomen. Het is een ontwerp van het destijds toonaangevende architectenbureau Van den Broek en Bakema. Kenmerkend is de structuralistische bouwstijl, en ook de overgang van de functionalistische stijl van het nieuwe bouwen naar de knussere bouwstijl van de forum architectuur is afleesbaar. Dit laatste komt het duidelijkst naar voren in de raadszaal, die als een grote zitkuil werd uitgevoerd.
Net als veel andere naoorlogse gebouwen zit het gebouw aan het einde van zijn eerste levenscyclus, terwijl de waarde als erfgoed nog niet echt wordt onderkend. We hebben deze waarden beschreven als inspiratie voor de transformatie, maar we wisten dat ingrijpende veranderingen onontkoombaar waren om het gebouw duurzaam te krijgen.
Hoewel er straks ogenschijnlijk een nieuw gebouw staat, blijven kenmerken van de oudbouw bewaard. Zo is de structuralistische bouwstijl leidend geweest voor het ontwerp van de transformatie. Het oude betonskelet is behouden en als het ware aangekleed met een nieuwe jas, die voldoet aan alle moderne eisen. De oorspronkelijke structuur zal in de nieuwe gevels herkenbaar zijn door de aanwezigheid van enkele concave vlakken, die de gevels structuur en ritme geven.
Inbedding in het landgoederenlandschap
Het landgoederenlandschap is karakteristiek voor Twello en omgeving. De schuine ligging van het gemeentehuis t.o.v. de H.W. Iordensweg is dan ook verklaarbaar uit de vroegere landgoedaanleg. De zichtlijn vanaf het entreeplein op de kerktoren van Twello door de westvleugel was goed bedoeld, maar werkte niet echt. De oude terreininrichting rond het gemeentehuis paste niet bij de landgoedsfeer en nodigde niet uit het landschap in te gaan.
Bij de transformatie is de historische, schuine ligging gehandhaafd. De entree is nu echt gericht naar het dorpscentrum van Twello en de raadszaal is gekeerd naar de H.W. Iordensweg. Het terrein rond het gemeentehuis wordt opnieuw ingericht, zodat het weer deel gaat uitmaken van het landgoederenlandschap. Wie straks bij de Schoolstraat de weg oversteekt, loopt direct het vernieuwde landgoed in, waarbij de entree van het gemeentehuis lonkt.
Integraal ontwerpen vanuit alle disciplines
Om tot een integraal ontwerp te komen, met inbreng van alle disciplines, heeft de gemeente gekozen het ontwerp voor de renovatie en verduurzaming van het gemeentehuis aan te besteden als een ‘total engineering’-opdracht. Architectenbureau De Twee Snoeken uit Den Bosch heeft de aanbesteding gewonnen. Dit betekent dat het bureau verantwoordelijk was voor vrijwel alle disciplines: van het ontwerp tot de installatietechniek en van brandveiligheidsadvies tot een goed werkklimaat. Bij het landschapsontwerp werd de landschapsarchitect André Houtman, eveneens uit Den Bosch, betrokken.
Duurzaamheid basis voor het ontwerp
Duurzaamheid is bepalend voor een groot aantal ontwerpkeuzes. Dat het gebouw duurzaam is, zal ook in het ontwerp zichtbaar zijn. Zo wordt de buitengevel bekleed met kalkhennep. De hennep wordt biologisch geteeld, groeit snel en verbetert de bodem. De productie daarvan kan lokaal plaatsvinden en leidt per saldo tot opslag van CO2. Daarmee is het duurzamer dan baksteen, waar bij de productie juist CO2 vrijkomt.
Een ander opvallend fenomeen op het gebied van duurzaamheid is het SolarEis systeem. Een ‘koelkast’ met een doorsnede en diepte van 14 meter wordt in de grond geplaatst. Bij het verwarmen in de winter komt koelte vrij, die wordt opgeslagen om in de zomer te worden gebruikt om het gebouw te koelen.
Interieurontwerp
De indeling van de plattegrond is gebaseerd op twee hoofdassen. Eén as loopt via de nieuwe entree naar de ontvangsthal en eindigt bij het restaurant, dat men ook voor bezoekers toegankelijk wil maken. De andere as staat er haaks op. Vanuit de ontvangsthal kijkt men aan één kant in de nieuwe raadzaal, die op de plek komt van het huidige entreeplein aan de Iordensweg. In de andere richting kijkt men vanuit de ontvangsthal het landschap in, zoals bij de oude raadzaal het geval was. Aan de ontvangsthal op de begane grond wordt naast de gemeenteraad ook het college van burgemeester en wethouders gehuisvest. Ook de politie en sociale partners als het consultatiebureau en maatschappelijk werk krijgen hier een plek. Het volledige ambtelijk apparaat krijgt een plek op de eerste verdieping, deels rond de ontvangsthal.
In het interieur is overal het betonskelet zichtbaar; eigenlijk nog veel duidelijker dan in het oude gebouw. Bovendien is de verweving van binnen- en buitenruimte, een ideaal van het naoorlogse bouwen, opnieuw vormgegeven. Het is wel jammer dat de unieke raadszitkuil is verdwenen.
Meer informatie:
https://www.voorst.nl/duurzame-renovatie-gemeentehuis
https://www.tweesnoekenarchitectuur.nl/projecten/huis-van-de-gemeente-voorst/