Het Gelders Genootschap en de Nederlandse Kastelenstichting werken samen in het landelijke onderzoeksproject Oorlog in Arcadië, 1940-1945, over kastelen, buitenplaatsen en landgoederen in de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal van Oorlog in Arcadië, 1940-1945 is nog vrij onbekend, omdat er zowel vanuit militaire geschiedenis als vanuit buitenplaatsengeschiedenis nog weinig aandacht voor is. Daar willen we verandering in brengen. In dit onderzoeksproject wordt gekeken naar zowel de geschiedenis van ‘Oorlog in Arcadië’ (wat is er toen gebeurd?), als het erfgoed (hoe gaan we er nu mee om?).
Het onderzoek wordt financieel mogelijk gemaakt door het Mondriaanfonds. Het projectteam bestaat uit: Elyze Storms-Smeets (projectleider, GG), Fred Vogelzang (NKS) en Sazya Zeefat (GG).
Onderzoek naar geschiedenis en erfgoed
Het historische onderzoek heeft een landelijke scope. Voor het eerst zal op zo’n omvangrijke schaal en in zo veel detail in beeld gebracht worden op welke wijze kastelen, buitenplaatsen en historische landgoederen een rol hebben gespeeld in de Tweede Wereldoorlog en wat de invloed van de oorlog tot op heden is op dit bijzondere erfgoed. Daarbij wordt een interdisciplinaire benadering gehanteerd met inhoudelijke aandacht voor de impact die de oorlog had op gebouwen, bewoners, het landschap en de gemeenschap daaromheen, geplaatst in een breder politiek-maatschappelijk kader. We baseren ons op een grote diversiteit aan bronnen, om enerzijds een brede scope te kunnen hanteren en aan de andere kant juist aandacht te geven aan de lokale verhalen, waarbij we egodocumenten en oral history gebruiken.
Daarnaast willen wij met huidige eigenaren, overheden en deskundigen in gesprek over het materiële en immateriële oorlogserfgoed van kastelen, buitenplaatsen en landgoederen. Dit deel van het onderzoek is geconcentreerd op vier landgoederenzones waar de oorlog een grote invloed heeft gehad: Gelders Arcadië, Utrechtse Heuvelrug, Noord-Limburg en Kennemerland. Hoe laten we nu het verhaal van de Tweede Wereldoorlog op buitenplaatsen en landgoederen zien? Hoe gaan we met deze herinneringscultuur én met het fysieke oorlogserfgoed op landgoederen om?
De adviescommissie van het Mondriaanfonds prijst het onderzoeksplan: ‘Mede door de interessante thematische invalshoek, waarbij met een andere blik naar de Nederlandse kastelen, landgoederen en buitenplaatsen gekeken wordt, zorgt dit onderzoek voor een verdieping van de kennis over de bezettingstijd.’
Hulp bij het project
Het onderzoek loopt voor de duur van circa drie jaar, met startdatum van 1 januari 2021. Voor Oorlog in Arcadië zoeken we aanvullende informatie, documentatie en illustraties voor een zo compleet mogelijk beeld. Uitgangspunt van het onderzoek is dat de landgoederen en buitenplaatsen worden bekeken als geheel, als ensembles met hoofdgebouw (kasteel/ landhuis), bijgebouwen, pachtboerderijen, landerijen en bossen waar mensen woonden en werkten. Hoe zag het dagelijkse leven er uit in deze ongewone periode? Uw hulp is zeer welkom!
Gedurende het project bieden wij studenten de kans via een stageplek ervaring op te doen in dit onderzoek. Doe je een HBO of universitaire opleiding zoals natuur- en bosbeheer, politieke geschiedenis, erfgoedstudies, ruimtelijke wetenschappen of landschapsgeschiedenis? En heb je interesse in een stageplek binnen het project Oorlog in Arcadië? Stuur een mail of bel ons!
Meer weten?
Wilt u meer weten over het project, neem contact op met projectleider dr. Elyze Storms-Smeets, Gelders Genootschap, 026 442 17 42
Radio-interview met projectleider Elyze Storms-Smeets bij NOS op radio 1, 23 december 2020.
Artikel in De Gelderlander door Menno Pols, 19 december 2020. Interviews met Marieke Knuijt (Geldersch Landschap & Kasteelen), Marjolein Sanderman (Gemeente Rheden), amateurhistoricus John Striker, rentmeester Frans van Lynden (Landgoed Hemmen), Ed Janssen (Historische Vereniging Hemmen) en Elyze Storms-Smeets (Gelders Genootschap).
Kijk hier de livestream terug van het online symposium ‘Ongenode Gasten’, 18 december 2020. Georganiseerd door Nederlandse Kastelenstichting en Werkgroep Adelsgeschiedenis. Dagvoorzitter: Fred Vogelzang. Sprekers: Ingrid Jacobs, Conrad Gietman, Leo van Putten en Elyze Storms-Smeets.
Speciale uitgave van Het Buiten, april 2020, waarin diverse processen en thema’s van Oorlog in Arcadië zijn geïntroduceerd. Hierbij gaat het onder andere om verwoesting en vordering van kastelen en landgoederen en de gevolgen voor eigenaren, personeel en pachters. Ook de opvang van weeskinderen, onderduikers en evacuees en kunstroof en plundering zijn thema’s die hierin aan bod zijn gekomen. Evenals de huidige omgang met dit oorlogserfgoed.
De Nederlandse Kastelenstichting heeft speciaal voor Dag van het Kasteel 2020 een nieuw digitaal verhalenplatform gelanceerd, met het thema Bezet & Bevrijd: kastelen en buitenplaatsen in 1940-1945. Via het verhalenplatform kan kennis gemaakt worden met onbelichte verhalen over kastelen en buitenplaatsen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Het verhalenplatform is hier te bezoeken.
Download hier de PDF War in Arcadie