geschiedenis en bouwhistorie spelen een belangrijke rol voor de verduurzamingsopgave
Eén van de excursies bracht ons ’s middags naar kasteel Neerijnen, in bezit van Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK). Deelnemers kregen een rondleiding van Menno Tillema en Heidy Bos, respectievelijk hoofd afdeling bouwkunde bij het GLK en erfgoedadviseur bij het Gelders Genootschap.
(Bouw)geschiedenis
Gezamenlijk vertelden zij over de geschiedenis van kasteel Neerijnen en de huidige opgaven. Het van oorsprong veertiende-eeuws kasteel is meerdere keren verbouwd en uitgebreid. De meest recente uitbreiding stamt uit de negentiende eeuw, toen de linker bouwvolume werd aangebouwd. Deze bouwhistorie is goed terug te zien op de plattegrond van het kasteel. Het oudste deel heeft zware, dikke muren, terwijl de jongere aanbouw dunnere muren heeft. Tijdens een rondwandeling door het kasteel zijn alle tijdsperiodes te ervaren, met name de laatste decennia toen het in gebruik was als gemeentehuis. Menno vertelde dat de geschiedenis en bouwhistorie een belangrijke rol spelen voor de verduurzamingsopgave: hoe kan het kasteel worden verduurzaamd en kunnen tegelijkertijd de erfgoedwaarden behouden blijven?
Verduurzaming van kasteel Neerijnen
Heidy heeft tijdens de cursus Leergang Innovatief en Energiebesparend Restaureren met groepsgenoten onderzocht wat volgens hen de beste manier is om kasteel Neerijnen te verduurzamen. Uit hun onderzoek bleek dat er meerdere oplossingen mogelijk zijn qua verduurzaming. Deze zijn afhankelijk van de erfgoedwaarden, huidige uitvoering en toekomstige functie. Dit betekent dat niet alle ruimtes op dezelfde manier aangepakt hoeven te worden. Daarnaast is het belangrijk om te kijken hoe het gebouw vroeger werd gebruikt, zo kunnen de aanwezige luiken aan zowel de binnen- als buitenkant van de ramen gebruikt worden bij kou en teveel zon. Ook hebben ze onderzocht welke nieuwe functies goed in het kasteel passen. In dit geval waren horeca en kantoorruimte het uitgangspunt. Heidy lichtte toe dat haar groepje had gesuggereerd om op de bel-etage van het oudste deel van het kasteel twee stijlkamers terug te brengen en die publiekelijk toegankelijk te maken, hier kan ook de aanwezige kunstcollectie een plek krijgen. In het verduurzamingsplan suggereerden ze de eerste verdieping beschikbaar te stellen als verhuurbare ruimtes (kantoor/vergaderen). Voor de zolder waren hotelkamers passend bij de sfeer van kasteel Neerijnen bedacht, waarbij de tijden van de vroegere bewoners, de familie van Aylva en familie van Pallandt, zichtbaar worden. De verduurzaming van installaties kan daarbij inspelen op de gebruiksbehoefte. De huidige cv-ketels kunnen gefaseerd worden vervangen door een warmtepompsysteem om kapitaalvernietiging tegen te gaan. De conclusie van de onderzoeksgroep was dat het goed mogelijk is om het kasteel te verduurzamen en een nieuwe, duurzame functie te geven voor toekomstig behoud.
Wat is erfgoed?
Eén van de deelnemers van de excursie heeft op het kasteel gewerkt nadat het vanaf 1980 in gebruik was als gemeentehuis. Deze tijdsperiode was nog steeds goed te beleven door de impact die het heeft gehad op het interieur, zoals de lift, de kantine, maar met name de voormalige raadszaal. Onder deelnemers ontstond de discussie of het gebruik van het kasteel als gemeentehuis een onderdeel is van ons erfgoed, en in hoeverre je daar onderdelen van wilt behouden. Een voorbeeld is het ovale, verlaagde plafond van de raadszaal waaronder de tafel stond en dus iets vertelt over hoe die ruimte werd gebruikt. Hoewel de tijdsperiode van het kasteel als gemeentehuis nu misschien laag wordt gewaardeerd, kan dat in de toekomst anders zijn.
De deelnemers hebben tijdens de excursie een goed beeld kunnen krijgen van wat er mogelijk is bij de verduurzaming van een oud gebouw zoals kasteel Neerijnen. Vaak blijkt dit toch veel meer te zijn dan vooraf wordt gedacht. Na een rondwandeling door de prachtige moestuinen van het kasteel zat de excursie er alweer op en bracht de bus ons terug naar het GeoFort.
Foto's: Erwin Zijlstra