De jaarlijkse Kennisdag 2022 werd geopend door de kersvers gekozen nieuwe voorzitter van het Gelders Genootschap Walter Hamers. In het GeoFort in Herwijnen kregen bestuurders en medewerkers van Gelderse en Noord-Limburgse gemeenten – de leden van onze ruim honderdjarige vereniging – op 30 juni een flinke dosis inspiratie cadeau. Het thema: Gevormd door water.
In Nederland kennen we een lange historie van leven met en strijden tegen het water. Het water vormde ons landschap, was mede bepalend voor de inrichting van ons land en voor onze cultuur en ons erfgoed.
Ook vandaag de dag staat ‘water’ hoog op de agenda. Samen met inwoners werken onze gemeenten samen met tal van partners aan een water-robuuste inrichting van hun omgeving. Alle reden om daar tijdens de jaarlijkse Kennisdag aandacht aan te besteden.
Nieuw meerjarenbeleidsplan gepresenteerd
Directeur van het Gelders Genootschap Renée Koning presenteerde eerst kort het nieuwe meerjarenbeleidsplan, dat een flinke ambitie uitstraalt. Niet voor niets, want naast de wateropgave, wachten ook transities in energie en landbouw en moeten er heel veel woningen bij komen. “We staan voor de grootste verbouwing van ons land”, vatte zij samen. “Als Gelders Genootschap zien wij voor onszelf drie belangrijke rollen weggelegd. Met onze expertise kunnen wij waarden van die ruimtelijke omgeving duiden, want die zijn niet altijd zichtbaar voor iedereen. We willen er ook dialoog en debat over voeren. En natuurlijk blijven wij de ruimtelijke kwaliteit van onze omgeving borgen. Niet voor niets is onze missie al ruim honderd jaar de schoonheid van stad en land instandhouden en bevorderen.”
Samen innovatieve oplossingen vinden
Wethouder Joke van Vrouwerff van gemeente West Betuwe heette de deelnemers van de Kennisdag van harte welkom en schetste in vogelvlucht welke cultuurhistorische schatten het rivierengebied biedt – denk alleen aan de Hollandse Waterlinie – en benoemde ook de uitdagingen van waterveiligheid én droogte. Die raakt onder meer de fruittelers in de regio. “Het komt aan op samen innovatieve oplossingen vinden en van geijkte paden af durven gaan”, riep zij op. Zo onderzoeken inwoners van de gemeentekern Enspijk hoe zij warmte uit water kunnen gebruiken om hun woningen via een warmtenet te verwarmen, illustreerde de wethouder.
Werken aan meer waterbewustzijn
Hoe belangrijk historisch besef over bijvoorbeeld eeuwenoude watersystemen en hun werking is, benadrukte Carola Hein in haar lezing. De hoogleraar bekleedt de leerstoel Architectuur & Stedenbouw Geschiedenis aan de TU Delft en de UNESCO Leerstoel Water, Havens en Historische Steden. “We zijn het vermogen om te leven met water verloren en moeten leren om dat water wijs te gebruiken”, vertelde zij. Het verleden is niet de oplossing, maar nadenken over hoe watersystemen vroeger werkten en wie daarvan waarom profiteerde, helpt enorm om onze toekomststrategie te bepalen. Hein ontwikkelt met studenten nu een serious game om die waterwaarden en de impact van ingrepen in het watersysteem te duiden en bespreekbaar te maken. Ook is de hoogleraar bezig met een ‘herontwerp’ van de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Naast onder meer voldoende drinkwater en waterkwaliteit geeft zij daarin ook onder meer culturele waterwaarden een belangrijke plek.
Boek Adaptive for Water Heritage - Carola Hein
‘Meekoppelkansen’ benutten
Regina Havinga is senior adviseur Duurzaamheid & ruimtelijke kwaliteit bij de Programmadirectie Hoogwaterbescherming. Daarvoor was zij betrokken bij Ruimte voor de Rivier. Tijdens de Kennisdag vertelde zij over de verschillen in aanpak. En lichtte toe hoe nu door Rijkswaterstaat en waterschappen wordt geprobeerd om dijkversterking zo duurzaam mogelijk aan te pakken mét ruimtelijke kwaliteit. De lessen? Probeer in projecten duurzaamheid, klimaatadaptatie, wateropgaven en ruimtelijke kwaliteit samen te laten gaan. “Dat vraagt om creativiteit, ambitie, doorzettingsvermogen en lef in de samenwerking”, somde Havinga op. “Vanuit ons programma zijn we in Gelderland en Noord-Limburg met vijftien projecten bezig, dus haak vooral op tijd aan om mee te doen”, nodigde Havinga de Kennisdagdeelnemers uit. “Bestuurders kunnen daarin ook zeker helpen, door heldere doelen te stellen voor duurzaamheid en kwaliteit.” Om de zogenoemde ‘meekoppelkansen’ volop te benutten en ruimtelijke kwaliteit te versterken, is het noodzakelijk dat gemeenten hun omgevingsvisie helder hebben. Dat is immers de democratische onderlegger die duidelijk maakt waaróm je voor meer ruimtelijke kwaliteit zou gaan dan sec nodig is voor (bijvoorbeeld) een dijkversterkingsproject.
Projectenboek HWBP 2022
Zorg voor fun, beleving en urgentiebesef
Fortvrouw Willemijn Simon van Leeuwen weet mee te praten over het belang van ‘een goed verhaal’. Zij gaf een fort in de Nieuwe Hollandse Waterlinie een eigentijdse bestemming met het GeoFort. Dit interactieve science center zet de toekomst van planeet aarde centraal en laat jonge bezoekers kennismaken met thema’s als energietransitie, klimaatverandering, big data en ook watermanagement. Met haar ervaringen bij het succesvolle GeoFort deelde zij de ingrediënten voor het succes van het GeoFort: “Zorg voor fun, beleving en urgentiebesef.”
Excursies in het rivierengebied
Voor de Kennisdag werd afgesloten met een gezellige informele borrel, volgde een waterexcursiemiddag. Deelnemers konden Dijkversterking Vuren bekijken, waar dijkversterking, cultuurhistorie, woningbouw, natuur én de Nieuwe Hollandse Waterlinie met elkaar worden verbonden. Andere deelnemers namen een kijkje bij Kasteel Neerijnen om meer te zien en te horen over herbestemming en verduurzaming van dit monument. Excursie drie ging naar het plaatsje Asperen, waar omgaan met waterafvoer een flinke uitdaging is. Dat zorgde voor veel herkenning, want klimaatadaptatie is voor álle leden van het Gelders Genootschap een actueel thema.
Foto's: Erwin Zijlstra