Over zonnepanelen in historische binnensteden
“Is het nou zo erg? Wie ziet ze nou?”, krijg ik dan te horen. Ik praat met de eigenaar van een woning in een historische binnenstad in onze provincie. Ik zit er in de monumentencommissie en bespreek de (on)mogelijkheden van zonnepanelen op het achterdakvlak. En ik vind het zo’n moeilijke vraag. Het beleid is niet heel specifiek gericht op zonnepanelen, maar kent veel waarde toe aan het karakteristieke daklandschap. In de commissie maken we ons hard voor behoud van die karakteristiek, maar voelen we ook dat de samenleving andere vragen begint te stellen aan dit soort omgeving. Demografische ontwikkelingen, veranderingen in retail en vrijetijdsbesteding en nieuwe ambities op het gebied van bijvoorbeeld mobiliteit en gezondheid stellen nieuwe vragen aan de historische binnenstad. En dat allemaal zo duurzaam mogelijk.
Het lijkt soms wel eens of erfgoed en verduurzaming voortdurend strijdig met elkaar zijn. Het thema speelt dan ook in alle Gelderse historische binnensteden. Het topje van de ijsberg komt boven onder de noemer zonnepanelen. Eigenaars zoeken naar manieren om te verduurzamen en komen dan al snel bij panelen uit. Daar kunnen we van alles van vinden. Het voelt, als commissielid, wel eens raar om je te buigen over panelen, terwijl je ziet dat er in het pand zoveel andere kansen zijn voor verduurzaming – nog even los van de vraag wat de panelen met de omgeving doen. Natuurlijk kun je in gesprek nog veel bereiken, maar uiteindelijk ligt de aanvraag voor panelen ter beoordeling.
We merken bij alle partijen in het veld behoefte aan wat meer houvast bij het beoordelen van dit soort aanvragen. Hoewel de vraag er voortdurend is, is de aandacht ervoor vaak incident-gestuurd. Dat kan twee kanten opgaan: er worden zonnepanelen vergund, dat leidt tot maatschappelijke vragen die in de raad terechtkomen, of er worden geen zonnepanelen vergund en die leggen dezelfde route af naar de raad. Deze laatste variant, de wens tot verruiming, heeft de overhand. Het is hoe dan ook een complex vraagstuk waarin allerlei afwegingen een rol spelen. Ik ben er persoonlijke blij om dat de uiteindelijke besluitvorming langs democratische principes verloopt: de gekozen gemeenteraad kan beleid opstellen als ze dat wil, de wethouder neemt verantwoordelijkheid bij de uitvoering ervan, de commissie adviseert de wethouder.
Gemeenten als Zaltbommel, Berkelland en Rheden hebben inmiddels concreet beleid over dit onderwerp. Zoals dat altijd gaat met erfgoed: er is veel mogelijk, wanneer je kiest voor een maatwerkbenadering. Dat geldt voor een enkel monument, maar ook op het niveau van de binnenstad. Professionals komen al een heel eind. Zij leveren inbreng over impact op de omgeving en openbare ruimte, de mate van aantasting van de karakteristiek of de kwaliteit van compositie en vlakverdeling. Ook kunnen zij putten uit hun ervaringen elders. Maar dit is de helft van het verhaal. Het gesprek wordt enorm verrijkt met de inbreng van een ieder die zich lokaal betrokken voelt. Dit werk gebeurt in raadscommissies, wijk-, ondernemers- en historische verenigingen. Gemeenten mogen rekenen op serieuze inzet van deze partijen om mee te denken; deze partijen mogen er op hun beurt op rekenen dat ze serieus genomen worden. De combinatie van beide perspectieven leidt dan tot een evenwichtig beleidsvoorstel, dat aan de raad wordt vastgelegd.
In dit beleid is op het niveau van het gebied voldoende ruimte voor verduurzaming en voor erfgoedzorg, maar niet overal in dezelfde mate. Op de ene plaats – denk aan een markt met kerk en gemeentehuis – gaat men meer voor de kwaliteit van het beschermde gezicht ter plaatse. Vanuit andere plaatsen – bijvoorbeeld een groot parkeerterrein dat net binnen de begrenzing valt – zoekt men naar ruimte waar panelen optimaal presteren zonder een wezenlijke aantasting te vormen. Zo dragen beide onderwerpen bij aan een vitale binnenstad, waar het fijn wonen, werken en recreëren is.
Zoals het om maatwerk in de omgeving gaat, gaat het bij dit onderwerp ook om maatwerk in de aanpak. Met meer inzicht in het lokale krachtenveld wordt efficiënter beleid gemaakt – wanneer iedereen van meet af aan wordt meegenomen, leidt dat bovendien tot gedragen voorstellen: beleid waarin verduurzaming en erfgoedzorg elkaar eerder versterken, dan in de weg zitten.
Bel gerust als je eens van gedachten wilt wisselen over dit onderwerp.