In het kader van energietransitie wordt op vele plekken gezocht naar een manier om zonnepanelen in het landschap te plaatsen. Zo ook in Groenlo waar dankzij een uitvoerig ontwerpproces een bijzonder plan is ontstaan met oog voor de cultuurhistorie van de plek. Het plan voor Zonnepark Zomereiken besteedt, naast een goede landschappelijke inpassing, namelijk ook aandacht aan de ligging van de Grolse Linie. Het ontwerpproces en het eindresultaat zijn voor het Gelders Genootschap dan ook een goed voorbeeld van een weloverwogen ontwerp waarin alle aspecten van ruimtelijke kwaliteit zijn ingebed.
Planproces
De totstandkoming van het ontwerp is fasegewijs gegaan waarbij participatie (met omwonenden) en de open houding van alle betrokken professionals, waaronder de gemeente Oost Gelre, van belang is geweest voor het eindresultaat. Hierin hebben Sunvest en AGEM, de initiatiefnemers van het zonnepark, een aanjagende rol gespeeld. Verder is er veel waardering voor de ontwerper Koos Iestra bij landschapsarchitectenbureau Haver Droeze die over de plannen heeft meegedacht. Mede door een goede samenwerking en het afwegen van elkaars belangen is er nu een veelbelovend plan ontstaan.
Grolse Linie
Tijdens het ontwerptraject werd na bodemonderzoek duidelijk dat de Grolse Linie op het terrein lag. Gezamenlijk werd besloten dat het zichtbaar maken van dit stukje cultuurhistorie van toegevoegde waarde voor het plan zou zijn. Vervolgens is er meermaals gekeken naar de manier waarop het rijksmonument de Grolse Linie op landschappelijke wijze in de plannen naar voren zou kunnen komen. Er is gekozen om de dubbele linie en een redoute uit 1627 met eigentijdse middelen zichtbaar te maken en deze bovendien toegankelijk te maken voor bezoekers. Op informatieborden wordt vertelt over de historie van de linie.
De consequentie van het zichtbaar maken van de Grolse linie was dat er minder zonnepanelen geplaatst konden worden. Om het verlies van opbrengst te compenseren, is besloten om de zonnepanelen volledig op het zuiden te richten in plaats van aan te sluiten op de kavelinrichting zoals oorspronkelijk de bedoeling was.
Zonnebeleid
Het aspect van ‘tijdelijkheid’ (ongeveer 25 jaar) van zonneparken vraagt om een toekomst bestendige visie. In het geval van zonnepark Zomereiken blijven de verbrede watergang met natuurvriendelijke oevers, de gevarieerde struweelhagen rondom het perceel en (een deel van) de Grolse Linie bewaard, ook als het zonnepark in de toekomst wordt beëindigd en ontmanteld. Bijzonder is dat voor deze blijvende kwaliteitsbijdrage speciale afspraken zijn gemaakt.
Een aanbeveling is dan ook dat een gemeente in het gemeentelijk beleid deze landschappelijke en culturele waarden borgt. Hierdoor wordt er in de planvorming van zonneparken gestimuleerd om na te denken over de toekomst en ruimtelijke kwaliteit na de ontmanteling van het zonnepark.
Rol van het Gelders Genootschap
Het Gelders Genootschap is op verschillende manieren bij zonnepark Zomereiken betrokken. Er is bijgedragen aan het behoud van de Grolse Linie en er heeft begeleiding plaatsgevonden op het gebied van ruimtelijke kwaliteit. “Het Gelders Genootschap is een aantal keren aanwezig geweest bij overleg met de Gemeente Oost-Gelre. Steeds is door Aditi Kho enthousiast gereageerd op de genomen stappen en zijn kleine stimulerende sturende opmerkingen gemaakt, die meestal zijn opgenomen in het plan”, zo stelt ontwerper Koos Iestra. De bijdrage van het Gelders Genootschap aan het ontwerpproces is van waarde gebleken. “De voorstellen vanuit het Gelders Genootschap waren realistisch en pragmatisch. Betrokkenheid van het Gelders Genootschap is vooral in de beginsituatie en bij de afronding efficiënt en waardevol”, aldus Iestra. Maar ook tijdens het proces bleek het een toegevoegde waarde dat het Gelders Genootschap met oog voor ruimtelijke kwaliteit meekeek. “Bij de uiteindelijke presentatie en verwoording is het opnieuw waardevol als meegekeken wordt hoe verplichtingen en garanties die betrekking hebben op de ruimtelijke kwaliteit zo volledig en doeltreffend mogelijk worden geformuleerd.”
Ook het algemene standpunt van het Gelders Genootschap in het erfgoedveld wordt door de landschapsontwerper als positief ervaren. “Ik sta zeer positief tegenover een genootschap dat zich inzet om de ruimtelijke kwaliteit van ons landschap te bewaken en te verbeteren. Ik denk ook dat het goed is dat zo’n genootschap haar objectieve positie bewaakt tussen de partijen. Dat betekent in mijn optiek je niet direct conformeren aan opvattingen van een gemeente en nieuwe ingrepen op hun merites beoordelen.”
Conclusie
Zonnepark Zomereiken is een bijzonder project waar het Gelders Genootschap enthousiast over is. Vanuit een open dialoog is het plan ontwikkelt en met de aanleg van het zonnepark wordt niet alleen bijgedragen aan de duurzaamheidsambities van de gemeente Oost Gelre maar wordt ook een nieuw monument aan Groenlo toegevoegd. De wijze waarop aspecten als cultuurhistorie, landschappelijke inpassing, biodiversiteit, recreatie en educatie als vanzelfsprekende onderdelen geïntegreerd zijn in het ontwerp maakt zonnepark Zomereiken een voorbeeld ontwikkeling.