21 februari 2019
Cultuurhistorisch erfgoed in de Omgevingsvisie verwerken? Speel dan het ‘waardenspel’ van het Gelders Genootschap en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).
Speelkaarten met opgaven en denkrichtingen helpen ambtenaren de waarden van erfgoed duidelijk te maken richting collega’s in een interdisciplinair proces.
Het spel geeft focus, zodat je sneller tot een duidelijk verhaal komt.
In de geest van de nieuwe Omgevingswet wordt cultuurhistorisch erfgoed onderdeel van een integrale visie voor de ruimtelijke omgeving; geen sectoraal beleid meer. Dan zal erfgoed moeten aanhaken bij het gehele beleid.
Dat kan het beste door het erfgoed vanuit kernkwaliteiten waarden te geven die kunnen aansluiten op lokale opgaven (zoals verduurzaming, mobiliteit of hittestress). “Belangrijk is om vervolgens focus aan te brengen”, zegt Martin van Bleek van het Gelders Genootschap. “Want als je alles belangrijk vindt, wordt uiteindelijk niets belangrijk.”
Wanneer je de vastgestelde waarden vervolgens in een verhaal vat, kun je in een interdisciplinair gesprek met collega’s van andere diensten de mogelijkheden van cultuurhistorisch erfgoed in de totale Omgevingsvisie verwoorden. Waarden kunnen zijn: een aantrekkelijke leefomgeving, maar ook – concreet – duisternis, stilte of sociale binding.
Denkrichtingen
Een middel dat helpt om die waarden te bepalen en een link te vinden met maatschappelijke opgaven, is het waardenspel. Dat is ontwikkeld door het Gelders Genootschap en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).
Het is een processpel dat ambtenaren laat nadenken over de kernwaarden van hun monument, historisch landschap of beschermd dorpsgezicht. Vervolgens kunnen spelers kaarten kiezen met denkrichtingen en opgaven die binnen hun gemeente spelen. Dit is de start van een gesprek over aansluiting van het erfgoed op die opgaven.
Voorbeeld van een denkrichting binnen duurzaamheid is: energieneutrale oplossingen voor historische bouwsystemen. In de praktijk zien we zo’n oplossing in het Rotterdam Waterproject: de oude singels dienen om de stad af te laten koelen. De singels nemen regenwater op bij piekbelasting en voeden de bomen langs de singel voor opname van CO2 en fijnstof.
Ander voorbeeld is een denkrichting binnen wonen: woonfuncties koppelen aan historische bebouwing. In Eindhoven is het Philips-terrein Strijp-S hiervan een praktijkvoorbeeld. Dat is een cultureel en creatief hart geworden. Oude fabrieken zijn nu woongebouwen met een mix van woonmilieus doordat verschillende groepen samenkomen.
In verhalen vatten
Vanuit een vastgestelde ambitie voor erfgoed kun je deze in een verhaal vatten en daar belanghebbenden bij betrekken. Zo kun je naar collega’s de belangen van erfgoed duidelijk maken, zodat ze steviger en meer geïntegreerd worden opgenomen in de Omgevingsvisie.
Enkele inzichten die door de integrale manier van kijken dan boven kunnen komen:
- Deel wat je weet over het erfgoed met de buitenwereld.
- Maak verhalen rond de kernwaarden die aansluiten op ambities in het licht van opgaven.
- Vertaal erfgoed naar kwaliteit in de leefomgeving.
- Zoek coalitiepartners in je doelen.
- Denk buiten de (erfgoed) lijntjes.