9 april 2020
Vlak voordat het thuiswerken in verband met de corona maatregelen begon mocht ik samen met collega Marlieke Damstra nog een bezoek brengen aan een prachtig woonhuis in Tolkamer. Dit in het kader van een pilotproject van het Gelders Genootschap in samenwerking met de Interieurwacht Brabant. Reden voor deze samenwerking is de toenemende vraag van eigenaren naar de technische staat en waarden van het historische interieur. De eigenaren van het pand in Tolkamer willen het interieur graag in oude luister herstellen en willen daarom weten wat in huis nog uit de bouwtijd dateert en wat zij kunnen doen om de interieurelementen te herstellen of terug te brengen. Het resultaat van het onderzoek is een rapport waarin de technische staat en waardering staan uitgewerkt en waarin aanbevelingen worden gedaan, die de eigenaren verder kunnen helpen bij de restauratie van hun huis. Tijdens ons bezoek en bureauonderzoek stuitte ik op een aantal leuke vondsten die ik in een drieluik van blogs graag wil delen.
Expediteurs
Het kleine plaatsje Tolkamer in de gemeente Zevenaar is in de negentiende eeuw tot ontwikkeling gekomen vanwege de tol die daar werd geheven op goederen die uit Duitsland werden ingevoerd. Een kleine groep heren, zogenaamde expediteurs, werd hier ontzaglijk rijk van en liet voorname woonhuizen in het dorp bouwen met uitzicht over de rivier. Een dergelijke woonstede staat aan de Hoofdstraat en werd in opdracht van de heer Frederik Willem d’Harvant omstreeks 1886 gebouwd door de architect Publiekhuysen.
Het mocht wat kosten …
Kosten nog moeite werden gespaard bij de decoratie van het interieur, zo werden enkele zwart marmeren schouwen aangebracht, stucplafonds, terrazzo vloeren en een monumentale trap met gestoken trappaal en gietijzeren balusters. Het mocht wat kosten!
Een zeer bijzonder element dat wij daar aantroffen, zijn de voor die tijd hypermoderne zonneschermen / rolluiken. Het bijzondere, bijkomende voordeel van deze luiken was het feit dat de bewoners deze konden bedienen zonder het huis uit te hoeven. Door middel van een katrol aan de binnenzijde van het kozijn konden deze worden bediend. Wat zal de dienstmeid blij zijn geweest dat zij niet in de vrieskou naar buiten hoefde om de luiken te dichten. Dergelijke exemplaren vind je niet meer zo vaak en zeker niet wanneer ze ook nog in werking zijn. Voldoende reden voor wat meer onderzoek!
Speurwerk
Na een beetje speurwerk ontwaarden wij een ingegraveerde naam op een van de katrollen: van de Firma H. Muller & Sohne en op een andere, de namen Wijnands & Willemsen. Beide firma’s waren gespecialiseerd in zonneschermen en rolluiken. De Firma H. Muller & Sohne te Düsseldorf was vooral werkzaam in het laatste kwart van de negentiende eeuw en de eerste jaren van de twintigste eeuw, terwijl de Firma Wijnands & Willemsen uit Arnhem vooral naam maakte in het Interbellum en de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Wijnands & Willemsen verzorgden o.a. de zonneschermen voor het Dudokgebouw alsook het Restaurant Royal aan het Willemsplein te Arnhem. Het laatste zonnescherm was een bezienswaardigheid vanwege de ongekende afmetingen. Het scherm liep over de hele breedte van dit door architect Willem Diehl ontworpen gebouw.
De eigenaar van het pand wist ons te vertellen dat het pand aan de Hoofdstraat in februari 1945 zwaar getroffen werd door granaatvuur waarbij de nodige schade werd aangericht. Het is goed denkbaar dat de Firma Wijnands & Willemsen werd ingeschakeld om de nodige reparaties uit te voeren aan het systeem dat omstreeks 1886 door de Firma H. Muller & Sohne was aangebracht.
Pluspunten
Dergelijke vondsten zijn een mooi pluspunt bij het opstellen van een waardestellend rapport. Niet alleen geeft het een meer veelzijdig beeld van het pand en de partijen die verantwoordelijk waren voor de totstandkoming ervan, maar het betekent ook een uitbreiding van de persoonlijke kennis van hier in de regio werkzame firma’s en ambachtslieden. Daarnaast is dit soort informatie, erg leuk om met de huidige bewoners te delen! Zo komen zij meer te weten over de historie van hun huis.