29 juli 2020
Dat we bij het Gelders Genootschap een breed werkveld hebben is ideaal als je, zoals ik, verschillende studies heb gedaan. Hoewel ik ben afgestudeerd in landschapsgeschiedenis en bij het Gelders Genootschap voornamelijk bezig ben met groen erfgoed, is in mijn vooropleiding kunstgeschiedenis genoeg architectuur aan bod gekomen.
Maandag 29 juni kon ik mijn architectuurkennis opfrissen toen ik met collega Nick van den Berg op locatiebezoek ben geweest bij de Arthur Koolkazerne in Ede. In opdracht van de gemeente hebben we redengevende beschrijvingen opgesteld van enkele militaire gebouwen, wat voor mij de eerste keer was. De beschrijvingen worden gebruikt om de panden tot gemeentelijk monument aan te wijzen.
Paardenstallen, manege en hoefsmederij
Op het kazerneterrein hebben we zeven gebouwen bezocht waarvan vijf oorspronkelijk dienst deden als paardenstallen en de overige gebouwen als manege en hoefsmederij. Alle zeven panden staan op een rijtje naast elkaar en zijn in de periode 1906-1908 gebouwd. Toen het leger in de loop van de tijd steeds minder paarden gebruikte, werden de meeste van deze panden in de jaren ’50 omgebouwd tot garage voor gemotoriseerde voertuigen of opslagplaats.
Tegenwoordig zijn zes van de zeven gebouwen herbestemd, voornamelijk tot woningen. De uitzondering hierop vormt gebouw 22, dat van oorsprong is gebouwd als paardenstal en vanaf de jaren ’50 in min of meer in onveranderde staat verkeert.
Gebouwen 22 en 25
Nadat de beheerder de deuren voor ons had geopend, zowel van de afzonderlijke onder- als bovenverdieping, konden we zien in welke toestand de andere voormalige stallen hadden verkeerd totdat ze hun huidige functie kregen. Naast de gebruikelijke graffiti, achtergelaten voorwerpen en duivensporen troffen we een pand aan dat in hoofdlijnen prachtig bewaard is gebleven. De sierlijke houten dakconstructie, het hooiluik, de oude lampen, de horizontaal schuivende garagedeuren en de vloer onderaan de trap zijn hier enkele voorbeelden van.
Heel bijzonder om dit aan te treffen in een pand dat op het eerste gezicht in verval lijkt te zijn geraakt, en waarbij het rondlopen op de krakende vloer van de bovenverdieping behoorlijk avontuurlijk aanvoelt.
Hierna bezochten we gebouw 25 dat oorspronkelijk een exacte kopie was van gebouw 22, maar waar recentelijk negen woningen in zijn gerealiseerd. Het was mooi om te zien dat bij het verwezenlijken van de woningen de oorspronkelijke bouwdetails niet alleen bewaard zijn gebleven, maar ook nog eens in het oog springen.
Nieuwsgierig
Door het herbestemmen en aanwijzen tot monument kan een belangrijk deel van de Nederlandse militaire geschiedenis worden bewaard en opnieuw worden gebruikt. Het kazerneterrein vormde daarom een bijzonder locatiebezoek voor een eerste redengevende beschrijving, en het maakt nieuwsgierig naar wat met gebouw 22 zal gebeuren wanneer deze onder handen wordt genomen.