8 april 2021
De hete zomers, wateroverlast na hevige regenval en soms zelfs overstromingen zijn voorbeelden van steeds vaker voorkomende gevolgen van klimaatverandering. Vooral in de verharde stedelijke gebieden waar stenen warmte vasthouden en regenwaterinfiltratie moeilijk is, komen problemen voor. De gevolgen van klimaatverandering hebben een grote impact op onze gezondheid, maar ook op onze omgeving en erfgoed. Van uitval door droogte in historisch groen tot houtrot in monumenten. Om onze leefomgeving toekomstbestendig te maken, moeten we dit aanpassen aan het veranderende klimaat, oftewel klimaatadaptatie. Tijdens het lezen, praten en luisteren over klimaatadaptatie is mij één ding duidelijk geworden: om de leefbaarheid van onze omgeving te bevorderen, moeten we heruitvinden hoe we deze het best kunnen inrichten. Om dit met kwaliteit te doen, kan cultuurhistorie als onderlegger worden gebruikt.
In Nederland zijn de overheden steeds actiever bezig met klimaatadaptatie. Er zijn gemeentelijke stresstesten uitgevoerd om te kijken waar gevolgen zoals hittestress, wateroverlast en overstromingen het meest voorkomen. Tijdens klimaatacceptatiedialogen wordt met elkaar besproken welke gevolgen van klimaatverandering acceptabel zijn en welke niet. Want zolang de temperatuur blijft stijgen en weersextremen steeds vaker en langer voorkomen, moeten we ook accepteren dat we sommige gevolgen moeten tolereren. Tegelijkertijd zijn veranderingen nodig om onze leefomgeving leefbaar te houden.
In de praktijk betekent dit vooral: tegels eruit, groen erin. Onder de juiste omstandigheden kunnen bomen door verdamping en schaduwwerking de temperatuur een behoorlijk aantal graden omlaag brengen. Daarnaast dragen bomen bij aan het opslaan van CO2 en biodiversiteit. Een ludiek landelijk voorbeeld waarbij bewoners worden aangemoedigd hun tuinen te onttegelen en te vergroenen is het NK Tegelwippen. Op grotere schaal wordt klimaatadaptatie echter complexer. Klimaatadaptatie vraagt om een herinrichting van onze omgeving. Kwaliteit is hierbij belangrijk. Hoe laat je de ingrepen passen bij de karakteristieken en identiteit van een stad, dorp of landelijk gebied?
Hiervoor is het belangrijk om cultuurhistorisch onderzoek te verrichten naar de typische ruimtelijke kenmerken van een stad of gebied. Hoe is de stad gegroeid? Hoe heeft de openbare ruimte zich ontwikkeld, of het watersysteem? Hoe is het gebruik veranderd? De geschiedenis van een plek kan bruikbare handvatten bieden om met klimaatadaptatie aan de slag te gaan, zoals is gedaan in het project Weerbaar Weert in Limburg. Door cultuurhistorie als basis te nemen bij het klimaatadaptief maken van de leefomgeving, biedt klimaatadaptatie kansen om de karakteristieken en identiteit van een gebied te versterken. Dit kan uiteraard worden gecombineerd met een moderne ontwerp dat als nieuwe laag aan een stad of landschap wordt toegevoegd.
Wat schaal betreft is klimaatadaptatie vergelijkbaar met andere urgente vraagstukken, zoals de energietransitie en circulariteit. Vraagstukken die een nieuwe inrichting van de omgeving vragen en waarbij cultuurhistorie handvatten kan bieden om dit met kwaliteit te doen. Daarnaast zijn ze ook nog eens makkelijk te combineren met thema’s zoals gezondheid, natuur en biodiversiteit. Misschien moeten we deze vraagstukken dan ook niet langer zien als een opgave, maar als kans. Een kans voor een mooiere, hoogwaardige en gezondere omgeving.
Het Gelders Genootschap kan u als gemeente, particuliere initiatiefnemer, corporatie of ondernemer ondersteunen op het gebied van klimaatadaptatie. Wij denken mee en doen onderzoek naar op welke wijze cultuurhistorie kan bijdragen aan het klimaatbestendig maken van onze steden, dorpen en landschappen zodat leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit worden versterkt. Benieuwd wat wij voor uw project kunnen betekenen? Neem dan contact op, ik denk graag met u mee.