23 januari 2018
Door: Gerard Derks
De hoge waterstanden in de grote rivieren waren de afgelopen weken weer ‘hot news’. De waterschappen in Nederland hebben maatregelen getroffen tegen de hoge waterstand in de Rijn, Waal, Maas en IJssel. Wegen werden afgesloten, veren uit de vaart genomen en doorgangen in de dijken gesloten.
Een eerste test voor de effecten van de genomen maatregelen in het kader van het programma Ruimte voor de Rivier. Zo liep de nieuwe nevengeul tussen Lent en Nijmegen, het grootste Ruimte voor de River-project en het paradepaardje van Rijkswaterstaat, de afgelopen dagen voor het eerst flink vol. De hoogwatergeul bij Veessen werd gereed gemaakt voor openstelling, maar dit bleek niet nodig. Daarvoor zijn nog hogere waterstanden noodzakelijk.
Vervolg op Ruimte voor de Rivier
Voor wat betreft de IJssel wordt in vervolg op “Ruimte voor de Rivier” al weer enige jaren gebrainstormd over verdere maatregelen om toekomstige hoge waterstanden te kunnen pareren. Gebleken is dat verschillende dijkvakken versterkt en soms ook verhoogd moeten worden. Daarbij zal ook de “piping” worden aangepakt. Dit is een faalmechanisme waarbij kwelwater onder de dijk stroomt als er hoogwater tegen de dijk aan staat. Als er achter de dijk een wel ontstaat kan er zand en grond meegenomen worden, waardoor zich een kanaal (‘pipe’) onder de dijk vormt. De stabiliteit van de dijk neemt dan af waardoor deze het kan begeven.
De precieze gevolgen van de klimaatverandering zijn nog onzeker. Er wordt echter rekening gehouden met een aanzienlijke toename van de waterafvoer en beduidend hogere waterstanden. Bij het actualiseren van het beschermingsniveau is sprake van een overgang naar een overstromingsrisicobenadering. Daarbij wordt zowel gekeken naar de kans op een overstroming en de mogelijke gevolgen ervan. Nieuwe maatregelen kunnen van uiteenlopende aard zijn aangezien er ‘out-of-de-box’ wordt gedacht.
Cultuurhistorische waarden
De IJsselvallei is zeer rijk aan cultuurhistorische waarden, zoals historische dijktracés, kolken, vele terpen of pollen (verhoogde woonplaatsen) en een groot aantal monumentale gebouwen, waaronder diverse boerderijen en woonhuizen. Ook liggen aan de dijken vele landgoederen en buitenplaatsen.
Wat zouden nieuwe maatregelen tegen hoge waterstanden kunnen betekenen voor de toekomst van dit belangrijke erfgoed? Hoe kunnen beide belangen zo goed mogelijk worden gediend? Voor de gemeente Voorst waren deze vragen aanleiding om de cultuurhistorische waarden in de dijkzone en uiterwaarden nog eens onder de loep te nemen en opnieuw onder de aandacht te brengen.
Aansprekend en uitnodigend
In oktober ging ik samen met Willem van Oorschot en Miriam Schneiders op pad om het gehele dijktraject binnen de gemeente Voorst nog eens in ogenschouw te nemen. Daarna werd een pilot gestart waarbinnen we samen met Daan van den Berg van Studio D stedenbouw + landschap de cultuurhistorische waarden in het IJsselgebied op een meer eigentijdse wijze, aansprekend en uitnodigend, in onderlinge samenhang gaan presenteren. Dit was al een oude wens van de gemeente. Er is weliswaar al veel informatie vastgelegd in rapporten en op een cultuurhistorische waardenkaart maar deze is versnipperd, beperkt toegankelijk en deels alleen in een weinig publieksvriendelijke vorm beschikbaar.
De pilot voor de gemeente Voorst is nu bijna gereed. We zullen binnenkort op onze website onze ‘interactieve online viewer’ uitgebreider onder de aandacht brengen. Intussen zijn we al weer aan het kijken of we in overleg met rijk, provincie, waterschappen en gemeenten door middel van een nieuwe pilot het product kunnen uitbreiden en vervolmaken. We houden jullie op de hoogte.